යුදගනා වෙහෙරට.

මීදුම චාරිකා සටහන  ලියන්න පටන් ගත්තේ ගමනේ  
මැද ඉදන් . ඒ ගිරිහඩු සෑය සිත්බැදගත් නිසා. අපේ ගමන් මග කොළඹ - බෙරගල -වැල්ලවාය - මොණරාගල- සියඹලාන්ඩුව - හරහා අම්පාර එදින නවාතැනවු දීඝවාපී විහාරයට . ඒ 4 මාර්ගයෙන්  අපි අම්පාරට හැරී ගියා.  ඒ 4 මාර්ගය කෙළවර වන්නේ මඩකලපුවෙන්.

අපේ පළමු විවේකය දියළුම ඇල්ල ලගදී.

දියළුම ඇල්ල මේ ගමන් මගේ කොස්ලන්ද පහුකරන විට හමුවෙනවා.


 මේ දිනවල ඇති තද නියගය දියළුම ඇල්ලටත් බලපාලා.  
ඇල්ල සිනිදු සේලයක් වගේ ඇද හැලෙනවා.

අපි වැල්ලවායෙන් වම් පැත්තට ඇති මග තෝරා ගෙන යනවා බුත්තල නගරයට කි.මි 05 කට පෙර හමුවන යුදගනාව රජ මහා විහාරයට. 

මේ සටහන් යුදගනා රජමහා විහාරයේ වෙබ් අඩවියෙනි.


යුදගනා වෙහෙර ක්‍රි.පු 161 දක්වා දිව යන ඓතිහාසික නවාතැන්පලක්. දුවුගැමුණු රජතුමන් උතුරේ ඇතිවු යුද්ධය සදහා මාගම සිට යන අතරමග පලමු නවාතැන්පල ලෙස මෙම ප්‍රදේශය තෝරා ගත් බවයි සදහන් වෙන්නේ. මෙතැන නතරව සේනා සංවිධාණය කල බවත් සදහන් වෙනවා.

මහානාග රජතුමන් මාගම රාජ්‍ය පිහිටුවීම හා මෙහි ඇති චුලාංගණි විහාර සංකීර්ණය ඉදිකරන ලදි. ඒ අනුව දාගැබ, බෝධිඝරය, විහාරය, සීමාව ශාලාව භික්ෂුන් වහන්සේලා වැඩසිටි කුටි ආදියෙන් පැහැදිලි වන්නේ චූලංගණිය පංචා විහාරයකට සමාන කළ හැක.

චෛත්‍ය රාජයාණන් වහන්සේ ලක්දිව විශාලතම දාගැබ් වලින් එකකි. 
එහි වටප්‍රමාණය අඩි 1038 කි.

තවමත් ප්‍රතිසංස්කරණය කරණ දාගැබකි. 
කිර්ති ශ්‍රි නිශ්ශංක මල්ල රජු විසින් පිහිටුවන ලද සෙල්ලිපියක් මෙහි ආරක්ෂිතව පවති.


මීදුම නිරීක්‍ෂණය කල දෙයක් වුයේ  තවමත් යුදගනා රජමහා විහාරයේ සංරක්‍ෂණ කටයුතු ආරම්භ නොවී අතපසු වෙමින් තිබෙන බවයි. “දැයට කිරුළ” වැඩ සටහන බුත්තල තිබියදී මේ ඓතිහාසික උරුමයට පිවිසෙන මග පමනක් පිලිසකර වු බව දුටුවෙමි.  චෛත්‍ය අවට භූමියේ සංරක්‍ෂණ කටයුතු ආරම්භ කල බවට සදහන් පුවරු දෙකකි. එකක් සංස්කෘතික අමතිවරයෙකව සිටි හුරුල්ලේ මහතගේය.අනෙක වැල්ලවාය ගැන අවධාණය  යොමු කර ගුවන් තොවුපලක්ද ඉදිකිරීමට සැරසුන  අග්‍රාමාත්‍ය රණිල් වික්‍රසිංහ මහතාගේය.

කවමත් මේ ආණ්ඩුව සංරක්‍ෂණ කටයුතු අරඹා පුවරුවක් නම් සවිකර නැහැ.