මීදුම පසුගිය සතිය වෙන් කරන්න වුනේ නැගණහිර සංචාරයකට.ඒ 4 මාර්ගයෙන් මඩකලපුවටත් එතනින් අම්පාර ටත් ගිය අපි ත්‍රිකුණාමලයෙන් සංචාරය නිම කරලා හතරවෙනි දවසේ ගම් බලා හැරුනා.
ගමනේ රසතැන් බොහෝමයි. එක්වෙලා හිටි කට්ටිය විවිධ තාරාතිරමේ විද්‍යර්ථීන්. නඩේ හැටක් විතර හිටියා . හැටකගේ කතා පෙට්ටි විවර වුනාම දවස් හතරක් අඩුතරමේ කතා දෙසිය හතලිහක් වත් නිර්මාණය වෙනවා.
මීදුම සටන් විරාම කාලෙත් යුද්ධයට විරාමය වැටුන විගසත් නැගණහිර සංචාර තුනක් කරලා තිබුනා. මෙවර දුටුවේ විශාල වෙනසකට පත්වන නැගණහිරක්. පාරවල් තොටවල් අළුත් වෙලා . අළුතින් ගොඩනැගිලි කල එලි වැටීගෙන නැගිටින නැගණහිරක්.
ආගිය කතාත් ගමනේ හමුවු වැදගත් දේවල් ලියන්නත් ඕනී නිසා අද වෙන්වෙන්නේ තිරියාය හිරිගඩු සෑයේ විත්ති වලට. මීට කලින් ගිය හැමවතාවකම කාලය හරස් වෙලා නැත්නම් වෙනත් හේතුවක් මතුවෙලා මග හැරන හිරිගඩු සෑය දැක්කම මීදුම පසුතැවිල්ලට පත්වුනා මීට කලින් එන්න බැරිවුනාට.
ත්‍රිකුණාමලයෙන් නිලා වැලි පසුකරගෙන පුල්මුඩේ ට යන පාර කාපට් අතුරලා දර්ශණිය පාලම් ඉදිවෙලා තිබුනා. ඉරක්කන්ඩි , පොඩුවකට්ටු සහ යාන්ඔය පාලම් මතක හිටින පරිසර පද්ධතියට ආභරණයක් වෙලා.
ඉරක්‌කණ්‌ඩි පාලමෙන් අපි එගොඩ වෙලා කිලෝමිටර් කිහිපයක් පසු කරන විට අපට කුච්චවේලි හමුවුනා. කුච්වෙලි නමින් ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්‌ඨාසයක්‌ තියෙනවා . නිලාවැලි අයත් වන්නෙත් මේ කුච්වෙලි ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශයට. කුච්චවේලි හරහා යන අපිට යුද්ධයයේ නටබුන් තාමත් අතරින් පතර දැකිය හැකිවනවා. නව සංවර්ධන ව්‍යාපෘතිත් මීට අවුරුදු තුනකට පමන පෙර නැගණහිර එන විට දුටු දර්ශණත් ගලපන විට කරුණලා පිල්ලෙයාන්ලා ප්‍රභාකරන් එක්ක අත්වැල් බැදගෙන ජනතාව මැරුවා මිසක් වෙනත් ව්‍යාපෘතියක් කරලා නෑ කියලා හිතේ ඇදෙනවා. කුච්චවේලිය පසුකරන අපි පොඩුවාකට්‌ටුවට ළඟා වෙනවා. පොඩුවාකට්‌ටු කලපුව අසලදීත් අපට දැකගන්නට ලැබෙන්නේ ඉරක්‌කණ්‌ඩිවලදී දැකගත් ආකාරයේම ආරුක්‌කු පාලමක්‌. පොඩුවාකට්‌ටුව පසුකරමින් මීළඟට අපි ළඟා වෙන්නේ තිරියායට. මහමුහුද අද්දරින් වැටී ඇති පුල්මුඩේ මාර්ගයේ පැමිණි අපි තිරියායට පැමිණීමෙන් පසුව තිරියායේ සිට කිලෝමීටර් 3 ක පමණ දුරක් ගෙවා අපි අද කතා බහ සදහා වෙන් වෙන ගිරිහඩු මහා සෑයට ගොඩබිම දෙසට විහිදුන අතුරු පාරකින් පැමිණියා.
මීදුම හිත බැද ගත් මේ පින් බිම අප බුදුරජානන් වහන්සේ‍ගේ කේෂ ධාතූන් නිදන් කර තපස්සු බල්ලුක වෙළද සමාගම විසින් බුදුන් ජීවමානව සිටි කල ඉදිකල බවකුයි බෞද්ධ ඉතිහාසයේ සඳහන් වන්නේ.
අතීතයේදී ලංකාවෙන් භාරතයට වෙළෙදාමේ ගිය වෙළෙන්දන් තිරියායට ඉහළින් ඇති හාල්කන්ද නොහොත් අරිසිමලේ තම වෙළෙඳ මධ්‍යස්ථානය ලෙස භාවිත කළ බව ඓතිහාසික කතාවක් පවතිනවා. භාරතයේ සිට කේශ ධාතු රැගෙන හාල්කන්දට පැමිණි තපස්සු භල්ලුක වෙළෙඳ දෙබෑයන් මුහුදු තීරයට සමීප ආරක්‍ෂිත ස්‌ථානයක්‌ වූ තිරියායේ කඳු මුදුනක ගිරිහඬු සෑය නමින් දාගැබක්‌ ඉදිකොට එහි ධාතුන් නිදන් කළ බවත් මේ කතාවට ඇතුලත්.
ගිරිහඬු සෑය අලංකාර වටදා ගෙයකින් නිර්මිත විහාරයක්‌. අතීතයේදී මෙහි සුවිසල් විහාරයක්‌ පැවැති බවට අවට නටබුන් සාක්‌ෂි දරනවා. සෑය පිළිබඳව තොරතුරුත් සෑය වන්දනා කිරීමට සකස්වු ගාථාත් ඇතුලත් ඉපැරණි සෙල්ලිපියක්‌ද මෙම පරිශ්‍රයේදී දැකගත හැකියි. ඉතා අලංකාර වන තුරු වදුලක්‌ යටින් ශෛලමය පියගැට පෙළක්‌ නැග යා යුතු මෙම විහාරය මට සිහිපත් කලේ දෙණියාය ගැටබරුව විහාර පරිශ්‍රයට යන පියගැට පෙළත් සමග මාවත. දෙණියායේ සිසිලස නැගණහිර නැතිවුනත් මේ වන වදුල යටින් පියගැට පෙල නගින විට නැගණහිර තාපය දැනුනේම නෑ. ගලින් නෙළන ලද විහාර භූමියයේ ඉදි කිරීම් අතර තනිවු මට සියුමැලි කරන ලද ගල් කුළු නෙළු ගල් වඩුවානන්ගේ දක්‍ෂතාවය අගයන ක්‍රමවේදයක් නොමැතිවීම ගැන ඇතිවූයේ පසුතැවිල්ලක්.
ඊලග වියමන ගිරිහඩු සෑයේ පින්තූරත් සමග මීදුම ඔබව හමුවෙනවා. තවත් කතා බහටත් ඉඩ අරගෙන.
.අම්බලන්තොටත් ගිරිහඩු සෑය නමින් මෙවන් කතා පුවතක්‌ සහිත විහාරයක්‌ අපට හමුවූ වෙනවා. ඒ වගේම භාරතය අවටත් කේශ ධාතු චෛත්‍යය කිහිපයක්‌ම හඳුනාගත හැකි බවත් අපේ නඩේ හිටපු සමාජ අධ්‍යයන හා ඉතිහාසය පිළිබද විද්‍යර්ථීයා අතුරු කතාවක් දැම්මා.
මිදුම භාරතය කොහොම වෙතත් කවදා හෝ අම්බලන්තොට ගිරිහඩු සෑය බලන්න යන්න ඕනි කියලා හිතේ සටහන් කර ගත්තා.
